In memoriam Edward Schillebeeckx (1914-2009)
Bij het overlijden van Edward Schillebeeckx wil de LELIE op de eerste plaats waardering en dankbaarheid uitspreken voor de grote en invloedrijke theoloog die de overledene was. Velen hebben van Schillebeeckx heel wat geleerd. Hij was geworteld in de katholieke traditie en heeft vooral door zijn vroeger werk ertoe bijgedragen dat deze overgedragen is op een jongere generatie theologen.
Bericht op Kerknet:
http://www.kerknet.be/actua/nieuws_detail.php?nieuwsID=89768
Bericht op Katholiek Nederland:
http://www.katholieknederland.nl/actualiteit/2009/detail_objectID699924_FJaar2009.html
In Memoriam op Katholiek Nederland:
http://www.katholieknederland.nl/actualiteit/2009/detail_objectID699927_FJaar2009.html
FACULTEIT THEOLOGIE KU LEUVEN GEDENKT EDWARD SCHILLEBEECKX
http://www.kerknet.be/actua/nieuws_detail.php?nieuwsID=89786
Zie de berichtgeving in De Standaard:
http://www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=DMF20091223_065
http://www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=LH2JS7D3
http://www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=C42K4VE7
http://www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=C42K4VK0
Zie de berichtgeving in La Libre Belgique:
Een IM door Peter Nissen:
overgenomen op: http://www.rorate.com/nieuws/nws.php?id=58740
NB. Het intikken van de naam 'Schillebeeckx' bij 'Zoeken' op RKNieuws.Net levert 23 artikelen op, waaronder enkele zeer interessante!
Een IM door Rik Torfs:
http://www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=SJ2K08OU
Een IM door Lieven Boeve:
http://www.tertio.be/sitepages/index.php?page=archief&id=1129
Zie verder o.a.
Een terugblik op zijn leven:
http://www.katholieknederland.nl/kruispunt/archief/2009/detail_objectID699980.html
De uitzending waarover hier sprake is, is te zien op:
http://player.omroep.nl/?aflID=10459946
Ter gelegenheid van het overlijden van Edward Schillebeeckx publiceert de LELIE een biografisch artikel van Marcel Gielis over deze grote theoloog: 'Biografische schetsen: Edward Schillebeeckx (1914- )', in: Jan Jacobs e.a, Daarom toch katholiek. Opstellen rond een kentering, Nijmegen: Valkhof Pers, p. 80-84. Bij de publicatie in het boek werd het artikel enigszins ingekort. Op deze website wordt de oorspronkelijke, langere versie gepubliceerd.
Bij dit artikel kunnen thans enkele aantekeningen gemaakt worden:
- Het in 2004 aangekondigde boek van Schillebeeckx over de sacramenten is niet meer verschenen.
- Voor een kritische bedenking wil ik aanknopen bij wat ik in het biografisch artikel uit 2004 zeg over "het in fundamenteel-theologisch opzicht belangrijke derde deel van zijn Jezustrilogie Mensen als verhaal van God (1989)". Ik bespreek daar de kwestie van de continuïteit in de dogmaontwikkeling en laat aanvoelen dat Schillebeeckx door zijn opvatting dat er breuken voorkomen in de dogmageschiedenis, niet in overeenstemming is met het Tweede Vaticaans Concilie. Recentelijk - na het verschijnen van dit artikel - heeft niet alleen Joseph Ratzinger / paus Benedictus XVI, maar hebben ook theologiehistorici erop gewezen dat het Tweede Vaticaans Concilie zichzelf in continuïteit ziet met de Traditie en ook werkelijk in die continuïteit staat. Een breuk in de dogma-ontwikkeling is ook volgens het Concilie ontoelaatbaar. Dit betekent dat niet zozeer de Traditie moet aangepast worden aan de geestesstromingen van onze tijd (zoals Schillebeeckx min of meer wilde doen), maar dat waardevolle aanzetten in de cultuur van onze tijd moeten opgenomen in de Traditie, die zo tot verdere ontwikkeling komt. Als men met deze kritische bedenking in het achterhoofd Schillebeeckx' boeken leest, is daar ontegensprekelijk veel uit te leren.
- In de lijn van deze bedenking ben ik dan ook van oordeel dat het verschil tussen Schillebeeckx en Ratzinger er niet zozeer in bestaat dat de eerste "nadruk op de geschiedenis, op het concrete" legt en "in de geschiedenis de waarheid vindt", terwijl de tweede "argwaan tegenover het historische en het concrete" koestert en "in diezelfde geschiedenis de relativering ervan" ziet, zoals Rik Torfs stelt. M.i. zit Schillebeeckx nog altijd vast in een min of meer (neo)modernistische opvatting van de geschiedenis en van de geschiedeniswetenschap, terwijl Ratzinger (ondanks het feit dat heel wat - juist ook modern[istisch]e - theologen de indruk hebben dat hij is blijven steken in de premoderniteit) deze opvattingen overstegen heeft en echt toegetreden is tot de postmoderniteit, zoals dat ook het geval is voor een filosoof zoals H.-G. Gadamer. Het feit dat een andere belangrijke filosoof, nl. Jürgen Habermas, in zijn discussie met Ratzinger deze laatste min of meer bijgetreden is en afstand heeft gedaan van opvattingen die hij tot vóór een tiental jaren ook nog huldigde, spreekt in dit verband boekdelen.
Marcel Gielis (28-12-2009)